Birinci Toplu Konut Projesinin Osmanlı Devrinde Hayata Geçmesinin “O Vakitler Toplu Konut mu Varmış Ya!” Dedirtecek Enteresan Kıssası

Üstelik buranın da değerli bir özelliği vardı: Osmanlı periyodunda birinci toplu konut bina örneği olmaları.

Bugün ülkemizdeki toplu konut binalarının yeni yeni oluşum gösterdiğini düşünsek de bu büyük bir yanılgı olur. Zira temelleri yüzyıllar öncesine dayanıyor.

Bugün toplu konutlar, 1984’te kurulan TOKİ tarafından inşa ediliyor.

20. yüzyılda bu projeye başlandığını düşünsek de aslında geçmişi 1875’e kadar uzanıyor toplu konut binalarının. İstanbul’da, Osmanlı Dönemi’nde inşa edilen Sıraevler, o devirlerin en dikkat çeken yapısıydı.

Sultan Abdülaziz döneminde, 1875 yılında tamamlanan Sıraevler, periyodun ünlü mimarı Sarkis Balyan tarafından tasarlanmıştı. Devletin birinci toplu konut projesi olan Sıraevler, o periyottaki İstanbul’un büyüyen nüfusunu barındırmak ve gereksinimlerine tahlil sunmak gayesiyle ortaya çıktı.

Akaretlerin söz manası ise “kira getiren mülk”tü.

Bu isim, semtin tarihini ve ehemmiyetini de vurgulayan bir ayrıntıydı. Bu semtin mimarisi ve konsepti, devrin şehircilik anlayışına da ışık tutuyor. Balyan’ın tasarladığı bu yapılar, tipik Osmanlı mimarisinin izlerini taşırken; çağdaş bir konut ömrünü destekleyecek halde de planlanmıştı.

Her biri farklı büyüklükte ve düzenlemelerde olan daireler, çeşitli toplumsal sınıflardan insanlara ediyordu. Bunlar yalnızca konut değil, toplumsal bir dönüşümdü de.

Günümüzde burası, İstanbul’un toplumsal dokusunu yansıtıyor.

Restorasyon çalışmalarıyla tekrar canlandırılan bu yapılar, kentin modernizasyonu içinde geçmişe hürmetle varlığını sürdürüyor. Ayrıyeten, turistik bir cazibe merkezi hâline gelmiş ve ziyaretçilerin ilgisini çeken bir nokta oldu.

Burası, 133 konuttan oluşuyordu. 180 ve 220 metrekare ortasında değişen konutlar, ekseriyetle birbirine benziyor.

Peki toplu konuta neden gereksinim duyulmuştu?

Bu proje, Osmanlı Devleti devrinde saray çalışanlarının konut gereksinimini karşılamak için inşa edildi. Birtakım kaynaklar, konutların bir kısmının da kiraya verildiği ve hatta kira gelirinin Aziziye Camii’nin inşaatında kullanılması planlandığını söyler.

Bu kiracılar ortasında Mustafa Kemal Atatürk gibi tanıdığımız isimler de var. Kendisi, annesi ve kız kardeşiyle bir devir Sıraevler’in 76 numaralı konutunda ikamet etmişti.

Günümüzde ise turistik bir hâl alan bu yapılar, onarım ile eski ihtişamına kavuştu. Şu anda Mülkiyet Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait olan bu yapı, bir holdinge kiralanmış ve otel kompleksi olarak hizmet veriyor.

Osmanlı ile ilgili öteki içeriklerimiz: